عوامل متعددی در زیبایی و سلامت دندان ها نقش بنیادین دارند. محققان در این زمینه به نتایج جالب و حائز اهمیتی دست یافته اند که نشان می دهد ژنتیک و وراثت، عاملی تاثیرگذار بر سلامت دندان ها و دهان محسوب می شود. این یافته ها، درک عمیق تری از ارتباط بین ژنوم انسان و سلامت دهان و دندان فراهم آورده است. بنابراین، عوامل ژنتیکی به عنوان یکی از مهمترین عناصر مؤثر بر زیبایی و بهداشت دندان ها شناخته شده اند.
بعضی افراد تنها یک بار در روز مسواک میزنند، اما همچنان دندانهای سفید و براقی دارند؛ در حالی که برخی دیگر دو بار در روز مسواک میکنند، نخ دندان استفاده میکنند و از دهانشویه بهره میبرند، اما دندانهایشان همچنان در معرض پوسیدگی قرار دارند. در واقع، سلامت دهان و دندان تا حدی به سبک زندگی افراد، مانند تعداد دفعات مسواک زدن، سیگاری بودن یا نبودن، بستگی دارد. با این حال، همانطور که در این بخش از بهداشت و سلامت نمناک آمده است، ژنتیک نیز نقش بسیار مهمی در سلامت دهان و دندان ایفا میکند. البته نباید به طور کامل سبک زندگی را فراموش کرد و فقط به ژنتیک اکتفا کرد.
دی ان ای ماده ای است که اطلاعات سلولی داخل آن ثبت و ضبط می شود و در ژنتیک نقش مهمی دارد. ژنتیک شبیه به مادربرد کامپیوتر عمل می کند و کدهایی که در فرایند و عملکرد دستگاه تاثیر دارد؛ داخل دی ان ای است. بدون این کدها کامپیوتر کار نمی کند، و در نتیجه بدن ما هم بدون این کدها از کار می افتد. از طرفی DNA می تواند تحت تاثیر عوامل محیطی و سبک زندگی هم قرار بگیرد.
وضعیت دهان و دندان به عنوان یک قانون عمومی در همان اوایل زندگی مشخص می شود؛ یعنی زمانی که فرد متولد می شود یا در دوران کودکی، تا حد زیادی تحت تاثیر ژنتیک قرار می گیرد.
مثلا بعضی از افراد به صورت ژنتیکی یک یا چند دندان داخل دهان شان ندارند یا دندان شکسته و ترک خورده دارند که آن هم به ژنتیک فرد مربوط می شود. شکل و ساختار فک هم از طریق ژنتیک مشخص می شود؛ مثلا اگر فک بالا بزرگتر یا کوچکتر است یا مشکلاتی مثل اوربایت یا شبیه به آن را دارید، ممکن است که باعث دندان ترک خورده و شکسته شود.
همانطور که پیش از این نیز گفته شده؛ بعضی از موارد به خاطر ژنتیک در همان اول تولد مشخص می شوند؛ اما در بعضی از موارد دیگر اینگونه نیستند، مثلاً بیماری های لثه ای، پوسیدگی دندان و التهاب لثه به خاطر سبک زندگی اتفاق می افتد و ژنتیک نقش کمرنگی در آن دارد.
به طور مثال پوسیدگی دندان را در نظر بگیرید که هیچ ژنی مسئول ایجاد این پوسیدگی نیست و همه چیز مربوط به سبک زندگی است؛ اما شاید وجود بعضی ژن ها بتواند در بدتر شدنِ آن موثر باشد؛ مثلا ژن می تواند روی تولید بزاق، ساختار ریشه دندان، مواد معدنی داخل دندان و غیره تاثیر بگذارد که همه این روند نیز پوسیدگی دندان ها را به دنبال خواهد داشت.
بعنوان یک قانون کلی؛ افرادی که ریشه دندان خیلی سفت و سختی دارند؛ یعنی لایه بیرونی دندان آن ها سفت است، در برابر پوسیدگی دندان مقاومت بیشتری دارند و از طرفی جالب است بدانید که بیماری های لثه ای هم به خاطر سبک زندگی غلط اتفاق می افتند؛ اما باز 11 ژن وجود دارد که می تواند در پیشرفت بیماری لثه ای موثر باشد.